Over Marhetak
Euregionale samenwerking
De Euregio Maas-Rijn (EMR) beslaat drie landen en is een dichtbevolkt gebied met ongeveer 3,9 miljoen inwoners. De systemen en wetten in de drie landen zijn zo verschillend dat grensoverschrijdende samenwerking veel regelgeving en organisatie vergt. Bij rampen of ongevallen zijn soms meer ambulances, ziekenhuisbedden en brandweerwagens nodig dan in de eigen regio beschikbaar zijn. Een buurland kan ook over meer gespecialiseerde apparatuur beschikken en een buitenlands ziekenhuis kan dichterbij zijn dan een ziekenhuis in de regio van het incident. Evenzo houden gevaarlijke stoffen of besmettelijke ziekten niet op bij de landsgrenzen. Daarom werken de openbare diensten in de EMRIC (Euregio Maas-Rijn Incidentbestrijding en Crisisbeheersing) al ongeveer 20 jaar samen om de burgers van de EMRIC de best mogelijke openbare dienstverlening te bieden.
De partners in de EMRIC zijn verantwoordelijk voor de uitvoering en handhaving van de Europese, bi- en trinationale en regionale afspraken op bovengenoemde thematische gebieden binnen de EMR. De betrokken diensten zijn Veiligheidsregio Zuid-Limburg en GGD Zuid-Limburg uit Nederland; Stadt Aachen, Städteregion Aachen en Kreis Heinsberg uit Duitsland; en de Provincie Limburg en de Provincie Luik uit België. Het partnerschap wordt ondersteund door het bureau EMRIC, dat wettelijk deel uitmaakt van de Veiligheidsregio Zuid-Limburg.
De behoefte aan Marhetak
De overstromingsramp van 14 juli 2021 heeft grote schade aangericht, vooral in de EMR. Afgezien van de coronacrisis is dit de eerste grote ramp in jaren die de gehele EMR treft. De overstromingscrisis was zo groot en ging zo snel dat er weliswaar contact was tussen de crisisdiensten binnen de EMRIC, maar dat de samenwerking moeizaam verliep. Door de enorme hulpvraag in eigen land/regio konden de EMRIC-partners elkaar niet ondersteunen met hulpmateriaal. Iedereen had zijn handen vol aan zijn eigen crisis, hoewel de afhankelijkheden van elkaar duidelijk waren: water stopt niet bij de grens.
Er was een gebrek aan uniforme kennis over de situatie en wat te verwachten omdat de beelden en voorspellingen van de weer-, water- en bodemdiensten niet gelijk waren, niet of te laat werden gedeeld. Als gevolg hiervan was de crisiscommunicatie richting burgers verschillend, wat leidde tot vragen en verwarring bij de EMR-burgers. Er was geen goed en uniform beeld van de crisis. In het algemeen liepen de crisisdiensten per definitie achter in hun eigen regio en in de EMR.
Evaluaties van de crisisbeheersing tijdens de overstromingsramp door externe diensten en instanties hebben veel leerpunten opgeleverd, zowel op nationaal als op euregionaal niveau. In het Marhetak-project worden euregionale water-, weer- en bodemdiensten samengebracht met de EMRIC-crisisbeheersingsorganisaties, worden informatie en belangen gedeeld en worden leerpunten zoveel mogelijk geïmplementeerd. De projectpartners Overheidsdienst Wallonië, Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken België, Waterschap Limburg en Veiligheidsregio Zuid-Limburg in de rol van EMRIC (lead partner), hebben als doel de euregionale samenwerking ten tijde van een overstromingscrisis te verstevigen.
Alle producten/leveringen zullen een algemeen karakter hebben, waardoor ze in allerlei crisissituaties kunnen worden ingezet.
Activiteiten in het project
De activiteiten van het Marhetak-project volgen enigszins de cyclus van een crisis. Eerst wordt gewerkt aan de verbetering van voorspellingsmodellen en informatie-uitwisseling over voorspelde water- en weersituaties. Vervolgens zal het opzetten van een gezamenlijk crisisbeheerssysteem (Paragon) worden getest in een live-oefening in de EMR. Paragon zal ook de uitwisseling van informatie over voorspelde water- en weersituaties vergemakkelijken, en impliciet de verschillende risicobeoordelingen van de situatie. Vervolgens zal een voorstel worden uitgewerkt over de wijze waarop een grensoverschrijdende risicobeoordeling bij overstromingen kan worden uitgevoerd. Nadat een risicobeoordeling is uitgevoerd, is communicatie naar de burgers toe essentieel. Voor deze stap zal Marhetak methoden voorstellen om de risico- en crisiscommunicatie naar de burgers in de EMR te harmoniseren. Daarnaast zal uitrusting voor rampenbestrijding worden aangeschaft die grensoverschrijdend kan worden gebruikt. Ten slotte zal het project gezamenlijke evaluatiemodellen voorstellen die na een crisis worden gebruikt.
Een extra activiteit zal ook betrekking hebben op noodplannen voor overstromingscrises.
Marhetak wordt financieel ondersteund door INTERREG Euregio Maas-Rijn.
Het projectpartnerschap
De Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken van Belgie heeft tot taak het beleid van de Federale Minister van Binnenlandse Zaken voor te bereiden en uit te voeren. Hij is verantwoordelijk voor:
- Politie en civiele veiligheid
- Vreemdelingenbeleid
- Registratie en identificatie van natuurlijke personen
- Beheer van institutionele en regelgevende aspecten
Het Nationaal Crisiscentrum (NCCN) is een multidisciplinaire, interdepartementale, interfederale en internationaal georiënteerde organisatie die vanuit een centrale sleutelpositie reageert op maatschappelijke uitdagingen, strategische ondersteuning biedt aan al zijn partners in synergie met alle veiligheidsactoren en beschikt over een performante, aangepaste infrastructuur om crisissen van elke aard en omvang aan te pakken. Het NCCN staat 24/7 ten dienste van diverse autoriteiten en hulpdiensten. Het wil een betrouwbare en neutrale partner zijn voor overheden, veiligheidsdiensten en administraties om de veiligheid en veerkracht van ons land te versterken. Dit vertaalt zich in de volgende missies: het verhogen van de veerkracht van onze samenleving, het organiseren van noodplanning en crisismanagement op nationaal niveau, het zorgen voor actieve waakzaamheid en het verwerken van passagiersgegevens.
Het Waterschap Limburg beheert de oppervlaktewateren en het ondiepe grondwater in de Nederlandse
provincie Limburg. Het waterschap is een volledige overheid, met regelgevende bevoegdheden en een eigen
belastingstelsel. Het zorgt voor waterveiligheid voor de inwoners, bestrijdt wateroverlast en droogte en
werkt aan een goede waterkwaliteit. Daarnaast zuivert het waterschap afvalwater.
Waterschap Limburg beheert de dijken langs de Maas, de Roer en de Niers. Waar nodig verbeteren ze deze dijken zodat ze voldoen aan de nieuwste veiligheidsnormen. Waterschap Limburg legt ook regenwaterbuffers aan en richt beken opnieuw in zodat ze meer water kunnen vasthouden. In heel Limburg beheren ze ongeveer 170 kilometer dijken langs de Maas, bewaken ze het waterpeil langs de dijken en herstellen ze schade door onder meer muskusratten en beverratten. Ook onderzoekt Waterschap Limburg regelmatig of de dijken nog voldoen aan de laatste veiligheidsnormen. Als dat niet het geval is, worden de dijken versterkt, breder of sterker gemaakt. Samen met andere partijen ontwikkelen ze plannen om de Maas te verbreden, zodat deze meer water kan afvoeren.
Het regionale crisiscentrum van Wallonië (RCCW) is een directoraat van de Openbare Dienst van Wallonië (SPW) dat sinds 2008 actief is op het gebied van noodplanning en crisisbeheer. Hoewel regio’s in België geen wettelijke verantwoordelijkheden hebben op dit gebied, is het RCCW het enige aanspreekpunt voor nationale en lokale overheden voor regionale aangelegenheden en ondersteunt het hen in de risicobeheerprocessen die regionale bevoegdheden inhouden (d.w.z. milieu, waterbeheer, overstromingen, droogte, mobiliteit, infrastructuur).
De RCCW is ook verantwoordelijk voor de coördinatie van het optreden van de regionale overheidsdiensten tijdens crisisperiodes om de overheidsinstanties gezamenlijke expertise en acties aan te bieden. De RCCW is op die basis regelmatig uitgenodigd lid van crisiscellen. De RCCW heeft ook een 24/24-bewakingsdienst die overheden en diensten waarschuwt in geval van incidentele of noodsituaties die verband houden met regionale bevoegdheden, zoals bijvoorbeeld het risico van overstromingen.
Sinds zijn oprichting heeft de RCCW verschillende partnerschappen ontwikkeld met belanghebbenden die betrokken zijn bij risico- en crisisbeheer, op lokaal, nationaal en internationaal niveau. De RCCW is de laatste jaren betrokken bij Interreg-projecten (AMICE, ALARM).